Oral kontraseptivlər (OK) — istənilməyən hamiləliyin qarşısını almaq üçün qəbul edilən hormonal tibbi preparatlardır. Bu həblər qadın orqanizmində təbii olaraq istehsal olunan hormonlara bənzər sintetik hormonlar, məsələn, estrogen və progestin ehtiva edir.
Oral kontraseptivlər necə işləyir?
Yumurtalıqlar qadın hormonları olan estrogen və progestinin istehsalına cavabdehdir. Bu hormonların hər ikisi insan tərəfindən süni şəkildə sintez edilə bilər və kontraseptiv vasitələrdə istifadə olunur. Ən çox yayılanı isə estrogen və progestin kimi sintez olunmuş hormonları ehtiva edən kombinə edilmiş OK-lardır.
Təbii menstrual dövr ərzində hormonların səviyyəsi artıb azalaraq qadın bədənini potensial hamiləliyə hazırlayan aylıq dəyişikliklərə səbəb olur. OK qəbul edərkən qanda estrogen və progestin səviyyəsinin artması yumurtalıqların döllənməyə hazır olan yumurta hüceyrəsini buraxmamasına səbəb olur. Beləliklə, OK qəbul edərkən ovulyasiya baş vermir. Progestin həmçinin servikal (uşaqlıq boynu) selikə təsir edərək onu daha sıxlaşdırır və spermanın uşaqlığa keçməsinin qarşısını alır.
Menstrual dövrün oral kontraseptivlərlə tənzimlənməsi
Oral kontraseptivlər tez-tez yalnız hamiləliyin qarşısını almaq üçün deyil, həm də menstrual dövrü tənzimləmək üçün istifadə olunur.
- Hormon səviyyələrinin sabitləşdirilməsi
Oral kontraseptivlər, bədəndəki hormon səviyyələrini sabitləşdirməyə kömək edən estrogen və progestinin sintetik versiyalarını ehtiva edir. Bu, tez-tez nizamsız menstrual dövrlərə səbəb olan hormonal dalğalanmaları azalda bilər.
- Menstruasiyaların proqnozlaşdırılması
Oral kontraseptivlərin ciddi qrafiklə qəbul edilməsi (adətən 21 gün tablet qəbul edilir və 7 gün qəbul edilməz və ya plasebo qəbul edilir) müntəzəm və proqnozlaşdırıla bilən menstrual dövrlərə səbəb olur. Bu, xüsusilə nizamsız dövrləri olan qadınlar üçün faydalıdır.
- Menstrual ağrıların və PMS simptomlarının azalması
Bir çox qadınlar oral kontraseptivləri qəbul edərkən ağrıların və premenstrual sindromun (PMS) simptomlarının azaldığını qeyd edirlər. Bu, kontraseptivlərin ovulyasiyanı qarşısını alması və hormon səviyyələrini sabitləşdirməsi ilə bağlıdır.
- Qan itkisinin azalması
Kontraseptiv həblər uşaqlıq selikli qişasının qalınlığını azaldır, bu da daha az bol menstrual qanaxmalara səbəb ola bilər. Bu, anemiya və ya bol menstrual qanaxmalarla ağırlaşan digər sağlamlıq problemləri olan qadınlar üçün faydalı ola bilər.
Lakin, OK qəbulunu dayandırdıqda "qəbulun dayandırılması qanaxması" adlanan qanaxma yarana bilər, bu, ən çox plasebo qəbulunun ikinci günündə başlayır. Bu, preparatların qəbulunun dayandırılmasından sonra bədəndə hormonal balansın müvəqqəti pozulması səbəbindən baş verir. Qəbulun dayandırılması qanaxması az miqdarda qanlı ifrazat və ya hətta bol qanaxma şəklində özünü göstərə bilər. Adətən, bu hadisə müvəqqətidir və hormonal fon normallaşdıqdan sonra öz-özünə keçir.
Aybaşı və ləğv qanaxması: fərqi nədir?
Adətən bir paket OK bir ay üçün nəzərdə tutulub və paket bitdikdə qanaxma baş verir. Bu günlərdə ya həblər qəbul edilmir, ya da aktiv olmayan həblər - plasebo qəbul edilir.
Nəticədə qadının hormon səviyyəsi yenidən düşür və bu, uşaqlıq selikli qişasının çıxmasına səbəb olur ki, bu da "ləğv qanaxması" adlanır.
Ləğv qanaxması üçün xarakterik olan xüsusiyyətlər: qısa müddət, az miqdarda ifrazat, struktur və ya rəng dəyişikliyi. İfrazatlar qəhvəyi, ləkələnmiş və ya laxtalı ola bilər.
Əsl aybaşı nə vaxt başlayacaq?
Əsl aybaşı yalnız kontraseptivlərin tamamilə qəbulunun dayandırılması halında baş verəcək. Qadın sonuncu paketi bitirdikdən sonra ləğv qanaxması başlayır, sonra 21 və ya 24 günlük dövr keçir. Bundan sonra aybaşı başlamalıdır. Kontraseptivləri dayandırdıqdan sonra aybaşı 3-6 ay müddətində başlamaya bilər, lakin bu normaldır, çünki yumurtalıqların funksiyası basdırılmışdır və indi tədricən bərpa olunur.
OK istifadəsi üzrə tövsiyələr
Oral kontraseptivlərin qəbuluna başlamazdan əvvəl mütləq həkimlə məsləhətləşmək lazımdır. Həkim, sağlamlıq xüsusiyyətlərini və əks göstərişləri nəzərə alaraq, ən uyğun preparat növünü seçəcək. Müntəzəm müayinələr və məsləhətləşmələr kontraseptivlərin effektivliyini və dözümlülüyünü izləməyə kömək edəcək.
